In het Israëlisch-Palestijnse conflict zijn de slachtoffers politiek gebruikt door de machthebbers aan beide kanten. Redacteur Olaf Tempelman betoogde dat hoe meer de nadruk werd gelegd en hoe meer vergeldingsmaatregelen, hoe minder oplossingen er werden bedacht.
Wraak is als het gooien van een stuk brandend hout: degene die het gooit, verbrandt zichzelf het meest. Dit is een oude wijsheid die zowel oosters als westers kan zijn. Naast relaties tussen individuen wordt dit vaak gerealiseerd in termen van relaties tussen staten of bevolkingsgroepen.
De overeenkomst tussen wraak op individueel of collectief niveau is dat dosering vaak vragen oproept. Wanneer praktische versies van vergelding het nieuws halen, gaat dit vaak gepaard met omschrijvingen als ‘uit de hand gelopen’ of ‘onevenredig’. Groepen die voor wraak kiezen lopen altijd het risico alleen door zichzelf erkend te worden als slachtoffers van onrecht, zoals de rest van de wereld ziet als criminelen of agressors, zelfs als daders van genocide.
Er zijn nog steeds nationalistische Serviërs die de executie van ruim achtduizend mannen in Srebrenica in 1995 verdedigen als natuurlijke vergelding voor de plunderingen van Servische dorpen door de mannen van Srebrenica in de voorgaande jaren. Er zijn nog steeds Hutu-extremisten die de genocide van 1994 in Rwanda wijten aan wraak op de toenmalige Tutsi-guerrillastrijders. Tijdens die genocide was de slachtoffercultuur wijdverbreid.
Dit gebeurde vaak in de geschiedenis. De lijst van wreedheden begaan door degenen die zichzelf als slachtoffer beschouwen is lang. Vaak werden zij blootgesteld aan dermate verregaande politieke propaganda over het slachtoffer, dat zij zich moeilijk in de rol van dader konden verplaatsen. De Armeniërs leden onder de eerste genocide van de twintigste eeuw, maar begingen aan het einde van die eeuw oorlogsmisdaden in Nagorno-Karabach, uit politieke gedrevenheid om wraak te nemen.
Over door de auteur
Olaf Tempelman zijn redacteur D. Voxkrant. Van 2000 tot 2008 was hij correspondent in Oost-Europa.
Het onderliggende slachtoffer van de oorlog tegen Oekraïne is een Russische politieke cultuur, gevoed door woede over de ineenstorting van de Sovjet-Unie. Amerikaanse De strijd tegen het terrorisme Kan worden geclassificeerd als een grote vergeldingsoefening voor de aanslagen van 11 september. Leiders van de Volksrepubliek China riepen een gevoel van wraak op in toespraken over het slachtofferschap van de Chinezen in de ‘Eeuw van Vernedering’, de 19e, toen Europeanen het Chinese Rijk binnenvielen.
In het Israëlisch-Palestijnse conflict wordt al tientallen jaren een cultuur van slachtofferschap gecultiveerd door degenen die aan de macht zijn aan beide kanten. Wanneer het gevoel van slachtofferschap algemeen en allesverslindend wordt, helpt het rechtvaardige woede om te zetten in onevenredige wraak. Dit werd vorige maand betoogd door de Noorse diplomaat Jan Egeland, die een sleutelrol speelde bij de implementatie van de Oslo-akkoorden, de opmaat uit 1993 voor het vredesproces tussen Israël en de Palestijnen. In een interview met de BBC stelde Egeland de retorische vraag: ‘Sinds wanneer zijn vergeldingsmaatregelen een redelijke manier om terrorisme te bestrijden?’
Artikel 51 van het VN-Handvest gaat over het recht op zelfverdediging, een concept waarvan je zou kunnen betogen dat het iets dichter bij ‘gerechtvaardigde verontwaardiging’ staat. Volgens artikel 51 behoort dit recht toe aan staten die te maken hebben gehad met ‘gewapende agressie’ Zelfverdediging moet ‘noodzakelijk’ en ‘proportioneel’ zijn. ‘Noodzakelijk’ verwijst naar het gebrek aan alternatieven; Met ‘proportioneel’ wordt bedoeld dat represailles in verhouding staan tot de aard en omvang van de ‘gewapende aanval’.
Internationale verontwaardiging
Het bloedbad dat Hamas op 7 oktober op Israëlisch grondgebied heeft aangericht, zou kunnen worden gekwalificeerd als een gewapende aanval, net zoals zelfverdediging in een oorlog met een islamitische terroristische organisatie. Betwijfelt of de bombardementen op Gaza ‘proportioneel’ zijn, aangezien er elke dag meer mensen sterven. Nooit eerder in zijn 75-jarige geschiedenis heeft Israël in zo’n korte tijd zoveel internationale verontwaardiging uitgelokt. De vergelding van Israël en de internationale verontwaardiging eromheen werden van Hamas verwacht. Het aanzetten daartoe – ‘Laat Israël zijn eigen bril gooien’ – was het doel van de terreuraanslagen van 7 oktober.
Jan Egeland zegt…
